Najprościej rzecz ujmując różnica sprowadza się do zakresu uprawnień i możliwości. Radca prawny i adwokat to tak naprawdę dwa różne zawody, choć zajmujące się nimi osoby poruszają się w tych samych obszarach spraw prawnych. W tym zestawieniu adwokat jest oczywiście zawodem o najszerszych kompetencjach, najbardziej prestiżowym i z możliwością reprezentacji klientów tak w postępowaniu administracyjnym, sądowoadministracyjnym czy cywilnym, jak i karnym.
Zawód adwokata jest wykonywany na podstawie ustawy prawo o adwokaturze. Reguluje ona zasady działania adwokatów – od funkcjonowania samorządu aż po sposób przeprowadzania egzaminów na aplikacje czy prowadzenie działalności gospodarczej. Zawód radcy prawnego również jest regulowany ustawowo (ustawą o radcach prawnych). Jego głównym zadaniem jest pomoc prawna, co oznacza udzielanie porad, sporządzanie opinii, przygotowywanie projektów aktów prawnych i występowanie przed sądem. Adwokat również może udzielać porad prawnych, sporządzać opinie, opracowywać projekty aktów prawnych, występować przed sądami i urzędami. Oba zawody są też tzw. zawodami zaufania publicznego, co oznacza szczególną odpowiedzialność osób, które je wykonują wobec społeczeństwa.
Skoro zawody te tak wiele łączy, to gdzie są różnice? Otóż radca prawny nie może występować jako obrońca w sprawach karnych i karnoskarbowych – i to jest najważniejsza sprawa. W tych kwestiach będziemy się musieli zwracać do adwokata. Ważne jest także to, że adwokat może wykonywać swój zawód tylko pod postacią działalności gospodarczej lub jako wspólnik spółki. Z adwokatem będziemy mogli zatem zawrzeć tylko umowę cywilnoprawną. Radcom prawnym przysługuje zaś możliwość zawierania także umów o pracę. Ta kwestia dla przeciętnego obywatela na szczęście nie ma większego znaczenia. Można tu przy okazji dodać, że radca prawny to zawód stosunkowo młody. Powstał w latach sześćdziesiątych i miał być wykorzystywany w typowo administracyjno-handlowej problematyce. Stopniowo zakres kompetencji był jednak poszerzany. Dodatkowo warto zaznaczyć, że istnieje także różnica między radcą a doradcą prawnym (określanym także mianem prawnika). Polega ona głównie na fakcie, że radcą można zostać po ukończenie trzyletniej aplikacji, z odpowiednio potwierdzoną wiedzą teoretyczną i praktyczną. Doradcą może zaś zostać każda osoba po studiach prawniczych z tytułem magistra lub licencjata. Doradca nie ma też wszystkich uprawnień, które posiada radca – nie może np. uzyskać uprawnień syndyka czy nadzorcy sądowego. Nie podlega także żadnym organom nadzorczym czy kontroli organów samorządu zawodowego. Nie obowiązuje go również zachowanie tajemnicy zawodowej, nie może też odmówić złożenia zeznań w sprawach swoich klientów.
Uprawnienia do wykonywania obu zawodów można uzyskać uczęszczając na studia prawnicze. Droga radcy prawnego i adwokata rozchodzi się dopiero przy aplikaturze, kiedy to student podejmuje decyzję o wyborze dalszej kariery. Warto jednak zauważyć, że stopniowo różnica między radcą prawnym a adwokatem zaciera się. Przed 2007 rokiem radca prawny nie mógł występować w sprawach rodzinnych. Dziś osoby pracujące w tym zawodzie mają możliwość prowadzenia tych spraw. Możemy więc wybrać się do radcy w przypadku sprawy rozwodowej, choć jeszcze kilkanaście lat temu nie byłoby takiej opcji (przykład: http://kancelaria-cieslak.pl/rozwod). Zmiany są wyrazem tendencji do ujednolicenia obu zawodów. Polska jest jednym z niewielu europejskich krajów, w którym taki podział istnieje. Wielu specjalistów uważa go za sztuczny i niepotrzebny. Dlatego też proces łączenia kompetencji obu zawodów postępuje i bardzo prawdopodobna jest sytuacje, że wkrótce będą one w pełni synonimiczne.
